Κωνσταντινούπολη Χριστούγεννα – Πρωτοχρονιά – Φώτα απευθείας από Ηράκλειο

Βασιλική της Αγίας Σοφίας

Δεκαπέντε αιώνες ιστορίας έχουν αφήσει έντονα τα σημάδια τους στην Αγία Σοφία, το καμάρι της Κωνσταντινούπολης και το εντυπωσιακό οικοδόμημα στις όχθες του Βοσπόρου. Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μνημεία του κόσμου, όχι μόνο λόγω της μακραίωνης πορείας και της ιστορικής της αξίας, αλλά και επειδή θεωρείται αληθινό επίτευγμα της αρχιτεκτονικής.

Ο ναός του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη και η Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη – το μεγαλύτερο ιερό του δυτικού Καθολικισμού και της ανατολικής Ορθοδοξίας αντίστοιχα – χτίστηκαν για πρώτη φορά από τον πρώτο χριστιανό αυτοκράτορα, τον Κωνσταντίνο.

Το 325, στη θέση όπου άλλοτε υπήρχαν παγανιστικοί ναοί, ο Κωνσταντίνος ανήγειρε την πρώτη βασιλική, αφιερωμένη όχι σε κάποια αγία με το όνομα Σοφία, αλλά στη Θεία Σοφία. Το 404 το οικοδόμημα καταστράφηκε από πυρκαγιά κατά τη διάρκεια στάσης. Ο Θεοδόσιος Β΄ το ανοικοδόμησε το 415, όμως και αυτό το κτίσμα κατακάηκε στη Στάση του Νίκα το 532, επί Ιουστινιανού, ο οποίος και δημιούργησε τη σημερινή μορφή του ναού.

Ο Ιουστινιανός επιδίωξε ο νέος ναός να είναι το πιο θαυμαστό οικοδόμημα που είχε φτιαχτεί ποτέ. Συγκέντρωσε τα πιο πολύτιμα υλικά και τα καλύτερα μάρμαρα από πολλές περιοχές της αυτοκρατορίας (Έφεσο, Αθήνα, Ρώμη κ.ά.). Την κατασκευή ανέλαβαν δύο Έλληνες αρχιτέκτονες, ο Ανθέμιος από τις Τράλλεις και ο Ισίδωρος από τη Μίλητο. Το έργο ολοκληρώθηκε το 548. Μετά τη θριαμβευτική του περιφορά στον Ιππόδρομο, ο Ιουστινιανός μπήκε στον ναό και αναφώνησε: «Δόξα τω Θεώ που με αξίωσε να τελέσω ένα τέτοιο έργο. Σε νίκησα, Σολομών!»

Ολόκληρη η κατασκευή ολοκληρώθηκε μόλις σε έξι χρόνια — χρόνος εντυπωσιακά μικρός. Για σύγκριση, ο Άγιος Πέτρος στη Ρώμη χρειάστηκε 120 χρόνια, ο Άγιος Παύλος στο Λονδίνο 35, η Παναγία των Παρισίων 72, ο Καθεδρικός του Μιλάνου πάνω από 500, και ο Καθεδρικός της Κολωνίας 615 χρόνια.

Η πρόσοψη της βασιλικής έβλεπε προς τη δύση. Στο αίθριο, ο Ιουστινιανός τοποθέτησε μια μαρμάρινη δεξαμενή με τη γνωστή καρκινική επιγραφή «ΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ». Παρόλο που το εσωτερικό της Αγίας Σοφίας έχει πλέον απογυμνωθεί από τον αρχικό λαμπρό διάκοσμο, εξακολουθεί να δημιουργεί μια σχεδόν μεταφυσική αίσθηση φωτός και απεραντοσύνης. Ο τεράστιος τρούλος της, πραγματικό θαύμα μηχανικής, μοιάζει να αιωρείται στον ουρανό.

Στις 29 Μαΐου 1453, το ίδιο βράδυ που έπεσε η Πόλη, ο Μωάμεθ ο Πορθητής εισήλθε στην Αγία Σοφία και διέταξε τη μετατροπή της σε τζαμί. Όλα τα χριστιανικά σύμβολα – εικόνες, μωσαϊκά κτλ. – καλύφθηκαν με ασβέστη και από πάνω ζωγραφίστηκαν ισλαμικά μοτίβα.

Για σχεδόν πέντε αιώνες ο ναός λειτούργησε ως μουσουλμανικό τέμενος. Το 1934, ο Κεμάλ Ατατούρκ τον μετέτρεψε σε μουσείο.

Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο

Η πρώτη οργάνωση Εκκλησίας στο Βυζάντιο έγινε από τον Απόστολο Ανδρέα το 36 μ.Χ. Γι’ αυτό μία από τις πιο σημαντικές τελετές του Πατριαρχείου πραγματοποιείται στις 30 Νοεμβρίου, όπου ο Πατριάρχης φορά τα πιο επίσημα και πολύτιμα άμφιά του.

Κατά τον 6ο αιώνα, ο Πατριάρχης έλαβε τον τίτλο «Οικουμενικός», καθώς ήταν ο επικεφαλής όλων των Πατριαρχών της Ανατολικής Εκκλησίας. Η έδρα του ονομάστηκε Οικουμενικό Πατριαρχείο και η Εκκλησία χαρακτηρίστηκε ως «Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία». Αποτελούσε τον ισχυρότερο θεσμό μετά τον αυτοκράτορα και συνέβαλε τόσο στον εξελληνισμό της αυτοκρατορίας όσο και στη διατήρηση της συνοχής της.

Σήμερα, το Οικουμενικό Πατριαρχείο βρίσκεται στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι. Στη βυζαντινή περίοδο, μέχρι και την Άλωση, το Πατριαρχείο στεγαζόταν αρχικά στη βόρεια πλευρά της Αγίας Σοφίας και αργότερα στη νότια.

Μετά την Άλωση, μεταφέρθηκε πρώτα στον ναό των Αγίων Αποστόλων, όπου παρέμεινε έως το 1456, και στη συνέχεια στην εκκλησία της Παμμακάριστου, η οποία έγινε Πατριαρχείο. Όταν όμως η Παμμακάριστος μετατράπηκε σε τζαμί το 1587, το Πατριαρχείο μετακινήθηκε στον ναό της Παναγίας των Παλατίων και αργότερα στον ναό του Αγίου Δημητρίου της Ξυλόπορτας.

Το 1599 εγκαταστάθηκε στη σημερινή του θέση στο Φανάρι, όπου υπήρχε ένας μικρός ενοριακός ναός. Η «σεβάσμια, μοναστηριακή όψη» που έχει σήμερα διαμορφώθηκε μετά τις επισκευές του 1797. Η αριστερή πύλη οδηγούσε στον πατριαρχικό ναό και η δεξιά στα κτίρια του Πατριαρχείου. Η μεσαία πύλη, στην οποία οι Οθωμανοί κρέμασαν τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄ το Πάσχα του 1821, έκτοτε παραμένει κλειστή. Ο ναός δεν είναι ιδιαίτερα επιβλητικός. Στο χαμηλό κτίριο αριστερά παρασκευάζεται κάθε δέκα χρόνια το Άγιο Μύρο, το οποίο αποστέλλεται σε όλες τις ορθόδοξες εκκλησίες του κόσμου.

Η Πατριαρχική Βιβλιοθήκη αριθμεί 32.000 βιβλία. Η πλήρης ανακαίνισή της ξεκίνησε επί Πατριάρχη Δημητρίου το 1991 και ολοκληρώθηκε επί Βαρθολομαίου το 1994. Η χρηματοδότηση για την αποκατάστασή της έφτασε τα 200 εκατομμύρια δραχμές και ακολούθησε τη μεγάλη δωρεά των περίπου 2 δισεκατομμυρίων δραχμών από την οικογένεια Αγγελοπούλου για την ανασυγκρότηση του Πατριαρχείου. Η Πατριαρχική Βιβλιοθήκη θεωρείται η αρχαιότερη της χριστιανοσύνης. Η ιστορία της άρχισε όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος ανέθεσε στον Ευσέβιο, επίσκοπο Καισάρειας, να δημιουργήσει 50 καλλιγραφημένα αντίγραφα της Αγίας Γραφής, μέρος των οποίων αποτέλεσε τον αρχικό πυρήνα της βιβλιοθήκης.